كارشناسان و مسئولان از موانع توسعه آموزش گفتند
سنگ تجهیزات آموزشی فرسوده در راه پیشرفت آموزش پزشكی
مطب نما: با وجود توسعه كمی دانشكده ها و دانشگاه های علوم پزشكی و همینطور افزایش جذب دانشجو در سال های اخیر، به نظر می آید تجهیزات و امكانات آموزشی متناسب با این روند رشد نكرده است. به قول كارشناسان و اعضای هیات علمی، خیلی از دانشكده ها و دانشگاه های علوم پزشكی تازه تاسیس به خصوص در استان های محروم از كمبود امكانات و تجهیزات آموزشی رنج می برند.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، علم پزشكی بعنوان یك دانش كاربردی كه هدف آن حفظ و ارتقای تندرستی، درمان بیماری ها و بازتوانی صدمه دیدگان است در دهه های اخیر با تحولات فراوانی رو به رو بوده و اهمیت این علم به جهت كاربرد و همینطور دگرگونی های روزافزون آن بر كسی پوشیده نیست، این مساله توجه به كیفیت عرضه خدمت در این حوزه را بیش از پیش پررنگ تر كرده و بدیهی است كه برای این افزایش كیفیت یكی از مهمترین و نخستین گام ها توجه به آموزش و پژوهش بعنوان ابتدایی ترین گام ها است.
در سال های بعد از انقلاب تحولات مهمی در آموزش پزشكی بوجود آمد و با سیاست گذاری های مختلف متولیان امر و با توسعه آموزش پزشكی، كمبودهای موجود در مورد نیروی انسانی كه در سال های قبل از انقلاب محسوس بود، در مدت زمان نسبتا كوتاهی برطرف شد و نه تنها كشور از وارد كردن پزشكان هندی و بنگلادشی و فرستادن بیمار به دیگر كشورها برای درمان بی نیاز شد، بلكه حتی گردشگر درمانی هم در كشور صورت گرفت كه این پیشرفت ها همه به واسطه اتخاذ سیاست های به جا و متناسب با نیاز كشور به دست متولیان امر آموزش محقق شد.
اكنون با گذشت سال ها از پیروزی انقلاب اسلامی و همینطور تامین نیروی مورد نیاز كشور در اغلب حوزه های درمانی این سئوال اساسی مطرح است كه آیا همزمان با رشد نیروی انسانی در كشور امكانات آموزشی همچون اعضای هیات علمی، تجهیزات آموزشی و فضای آموزشی هم به طرز متناسبی تامین شده است یا خیر؟!
قدیمی بودن تجهیزات آموزشی معضل مهم دانشگاه های علوم پزشكی
دكتر جلیل توكل افشاری، معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشكی مشهد در این رابطه در گفت وگو با خبرنگار ایسنا اظهار كرد: یكی از معضلات مهم دانشگاه های علوم پزشكی در حوزه آموزشی و پژوهشی، نبود تجهیزات یا فرسودگی و قدیمی بودن آن ها است.
وی با اشاره به اینكه میزان جذب دانشجو در مقاطع تحصیلات تكمیلی دانشگاه های علوم پزشكی در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است، اظهار داشت: این رشد، عموما در تعداد دانشجویان علوم پایه دانشگاه های علوم پزشكی بوده و توانسته دستاوردهای خوبی را هم به دنبال داشته باشد.
توكل افشاری افزود: در عین حال متاسفانه نرخ رشد پذیرش دانشجو متناسب با فراهم كردن بستر تحقیقات و آموزش نبوده و خیلی از مسائل آموزشی و پژوهشی در دانشگاه های علوم پزشكی نیاز به تجهیزات و امكانات به روز دارد و یكی از معضلات دانشگاه های علوم پزشكی در حوزه آموزشی و پژوهشی، نبود این تجهیزات یا كهنه و قدیمی بودن آن ها است.
معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشكی مشهد، اظهار نمود: در رشته پزشكی با عنایت به رشدی كه در بیمارستان ها بوده است تا حد امكان توسعه و جذب تجهیزات را تا اندازه ای داشته ایم، اما متاسفانه این توسعه متناسب با جذب دانشجو نبوده است.
دكتر توكل افشاری در ادامه با اشاره به اینكه مسلما عدم تناسب بین جذب دانشجو و امكانات و تجهیزات آموزشی، كشور را به هدف ایده آل در زمینه آموزش پزشكی نخواهد رساند، اظهار داشت: دانشجویی كه در دانشگاه علوم پزشكی آموزش می بیند، وقتی می تواند با اهداف آموزشی و پژوهشی دانشگاه همراه و متناسب باشد كه امكانات و تجهیزات آموزشی و پژوهشی برای آموزش وی فراهم باشد.
وی خاطرنشان كرد: در زمینه حل معضل تجهیزات و امكانات آموزشی در دانشگاه های علوم پزشكی چند راهكار وجود دارد كه از آن جمله می توان به حركت از گسترش كمیت به سمت كیفیت در زمینه جذب دانشجوی تحصیلات تكمیلی اشاره كرد؛ در این صورت باید علاوه بر كاهش جذب دانشجوی تحصیلات تكمیلی، بیشتر به كیفیت متناسب با امكانات موجود دانشگاه های علوم پزشكی بپردازیم.
توكل افشاری در ادامه اظهاركرد: مساله دیگری كه می توان از آن بعنوان راهكار یاد كرد، افزایش امكانات آموزشی – پژوهشی برای دانشجویان دانشگاه های علوم پزشكی است كه این مساله با عنایت به شرایط فعلی كشور از لحاظ اقتصادی كار دشواری است و در نتیجه كاهش جذب دانشجو هم اكنون منطقی تر به نظر می آید.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی مشهد، تصریح كرد: دانشجویان دانشگاه های علوم پزشكی در دوران تحصیل خود با امكانات بیمارستانی و درمانی سر و كار دارند و زمانی كه راجع به كمبود امكانات آموزشی و پژوهشی صحبت می شود، بیشتر امكانات بیمارستانی و درمانی مدنظر است، چون كه در دانشگاه های علوم پزشكی تمام تجهیزات و امكانات مورد نیاز برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد.
وی اظهار نمود: ازاین رو وقتی دانشجوی پزشكی از امكانات محروم باشد، نمی توانیم تربیت دانشجو را به بهترین نحو انجام دهیم.
معاون سابق دانشگاه علوم پزشكی مشهد، در انتها تصریح كرد: خیلی از بیمارستان ها هم اكنون با كمبود یا قدیمی بودن تجهیزات روبرو هستند و با عنایت به اینكه این مشكلات شامل همان امكاناتی است كه برای آموزش و پژوهش مورد استفاده قرار می گیرد، ازاین رو وقتی صحبت از كمبود امكانات آموزشی و پژوهشی و عدم تناسب بین تولید امكانات و جذب دانشجو می شود، در واقع همین امكانات به بیمارستان ها مدنظر است.
دانشكده های اقماری علوم پزشكی اهواز از نظر هیات علمی فقیر هستند
همچنین دكتر عبدالله خانزاده، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی آبادان به ایسنا اظهار داشت: به نظر می آید در دانشگاه اهواز از نظر تعداد اعضای هیات علمی مشكلی وجود ندارد؛ ولی دانشكده های اقماری كه در اهواز هستند از نظر هیات علمی فقیر هستند و امكانات آموزشی هم بسته به توان آن دانشگاه و اینكه چقدر توانسته از دانشگاه مادر، منطقه آزاد و ارگان هایی كه رسالت كمك دارند، كمك بگیرند متفاوت می باشد.
وی افزود: در خصوص میزان امكانات و تجهیزات آموزشی دانشگاه ها آنچه خیلی اهمیت دارد، مبحث سابقه است و هر چقدر سابقه دانشگاه بیشتر باشد، امكانات بیشتری هم برای آن وجود دارد و هر چقدر دانشگاهی جدیدالاحداث باشد امكانات كمتری دارد. همینطور شرایط آب و هوایی هم در جذب اعضای هیات علمی به دانشگاه ها نقش دارد و هر چقدر شرایط آب و هوایی استانی بهتر باشد، بطور قطع متقاضی عضو هیات علمی شدن برای آن استان بیشتر است.
معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشكی آبادان اظهار نمود: یكی از مهمترین مسائل وجود اسپانسر برای دانشگاه ها است و اینكه ارگانی از دانشگاه حمایت كند یا اینكه یك دانشگاه صرفا كمك های وزارت بهداشت را داشته باشد، مساله مهمی است.
خانزاده اظهار داشت: به صورت مثال دانشگاه علوم پزشكی آبادان تا زمانی كه حمایت مالی منطقه آزاد اروند را نداشت، نتوانست آنطور كه باید آزمایشگاه های مربوطه، "اِسكیل لب" و مركز آموزش مهارت های بالینی را راه اندازی كند؛ ولی پس از حمایت منطقه آزاد اروند این مورد محقق شد.
وی افزود: به نظر می آید با شروع طرح تحول سلامت در كشور وزارت بهداشت عمده تلاش و تمركز خویش را روی طرح تحول سلامت قرار داد كه البته پیشرفت های بسیار خوبی هم داشته و تحولات بی نظیری در حوزه درمان بوجود آورده است، اما این مساله سبب گشته است كه تمركز كمتری روی آموزش علوم پزشكی وجود داشته باشد. البته در آموزش هم در دو سال اخیر حركت هایی شروع شده است؛ اما با عنایت به اینكه راه اندازی و پشتیبانی از شركت های دانش بنیان مستلزم زمان و هزینه بیشتری است، وزارت بهداشت باید بیشتر از این در زمینه آموزش هزینه كند تا بتواند در این زمینه در میان دیگر كشور ها حرفی برای گفتن داشته باشد.
كمبود امكانات آموزشی در دانشكده های علوم پزشكی تازه تاسیس
دكتر محمد آزاد بخت، عضو هیات علمی و معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشكی مازندران با ایسنا اظهار داشت: در حوزه امكانات آموزشی حتی در بعضی گروه های آموزشی دانشكده هایی كه پیش از انقلاب تاسیس شده اند هم مشكلاتی وجود دارد، چه برسد به دانشكده های شهرهایی همچون بندر عباس، یزد و دانشكده های جدیدالتاسیس نظیر خرم آباد، دامغان و آمل كه چند سال از تاسیس آنها می گذرد.
دكتر آزاد بخت با اشاره به كمبود امكانات و تجهیزات آموزشی در دانشگاه های علوم پزشكی اظهار نمود: در این رابطه با چیزی كه باید باشد، فاصله داریم و نه تنها با شرایط ایده آل بلكه با وضعیت قابل قبول هم فاصله قابل توجهی داریم، هرچند امكان دارد در بعضی دانشگاه ها وضعیت مقداری بهتر باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی مازندران اظهار داشت: بر مبنای اطلاعاتی كه داریم به خصوص در رشته هایی مانند داروسازی، دانشكده های زیادی در سال های اخیر بوجود آمده است كه تعدادی از آنها هنوز حتی از نظر تعداد عضو هیات علمی -به عنوان ابتدایی ترین نیاز آموزشی دانشجویان- دچار كمبود هستند.
وی اظهار نمود: در سال های اخیر جذب دانشجویان در رشته های مختلف علوم پزشكی رشد چشمگیری داشته، این در شرایطی است كه امكانات و تجهیزات و فضای آموزشی و حتی بازار كار متناسب با تعداد دانشجویان فراهم نبوده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی مازندران افزود: اگر به موازات افزایش پذیرش دانشجو، كیفیت آموزش و همكاری گروه های دیگر كه متولی فراهم كردن شرایط كار برای فارغ التحصیلان بودند در نظر گرفته می شد، مجموع این عوامل در پیشبرد اهداف دانشگاه ها موثرتر بود.
معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشكی مازندارن اظهار داشت: مشكل كمبود امكانات و تجهیزات آموزشی در رشته داروسازی مساله مهمی است، اما در رشته های دیگر هم وضع كمابیش به همین منوال است و به صورت كلی آنچه كه باید از نظر تعداد عضو هیات علمی، دستگاه ها و امكانات و مواد و شرایط لازم وجود داشته باشد، با حداقل های آموزش فاصله قابل توجهی دارد.
وی افزود: گاها پیش می آید دانشجوها از دانشكده های دیگر برای برخی كارهای آموزشی نظیر رساله سراغ ما می آیند و وقتی می پرسیم چرا در دانشكده خود و نزد اساتید خود كار را انجام ندادید؟ می گویند در دانشكده ما كسی نیست و تنها سه نفر عضو هیات علمی هستند، این در شرایطی است كه در هر دانشكده داروسازی ۵ گروه آموزشی باید باشد و هر گروه آموزشی حداقل باید ۳ تا ۵ هیات علمی داشته باشد و وجود حداقل بین ۲۰ تا ۲۵ عضو هیات علمی ابتدایی ترین چیزی است كه دانشكده داروسازی نیاز دارد.
دكتر آزاد بخت اظهار داشت: وقتی یك دانشكده داروسازی كه چند سال از فعالیت آن می گذرد، فقط دو تا سه عضو هیات علمی داشته باشد، اوضاع بدی است و باید در سطح كلان برطرف شود و مهمترین راهكار عزم جدی است و تقویت بحث های علمی در دانشگاه ها است كه اگر واقعا به این مساله توجه گردد، خیلی از مسائل مختلف جامعه حل خواهد شد.
معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشكی مازندارن تصریح كرد: متاسفانه هم اكنون بحث های سیاسی، غیر كارشناسی، غیرعلمی در دانشگاه ها برجسته است كه باید این نگرش اصلاح گردد و بحث های علمی در دانشگاه ها تقویت شود و وزارت بهداشت بعنوان یك نهاد متولی شورایی را تشكیل بدهد از افراد كارشناس و دلسوز تا مجدانه این موضوعات را پیگیری كنند.
آسیب های فراوان تاسیس بی رویه دانشگاه ها و دانشكده های علوم پزشكی
دكتر رستمیان، معاون اجتماعی و فرهنگی دانشگاه علوم پزشكی تهران هم به ایسنا اظهار داشت: تاسیس بی رویه دانشگاه ها و دانشكده های علوم پزشكی صدمه های زیادی را برای كشور به دنبال داشته و انجام كار كارشناسی و كاهش مداخلات بی مورد، در جهت از بین بردن نتایج این مساله ضروری می باشد، همینطور باید در این زمینه نیازسنجی های لازم برای ۱۰ سال آینده صورت گیرد.
دكتر رستمیان ضمن بیان این مطلب در مورد افزایش تعداد دانشگاه ها و دانشكده های علوم پزشكی طی سال های اخیر، اظهار نمود: بر مبنای قانون برنامه توسعه پنجم و ششم جذب نیرو در ارگان ها باید بر حسب نیاز خدمات، آموزش و تحقیقات باشد؛ در حالیكه طی سال های اخیر این اتفاق در روند تولید دانشكده های علوم پزشكی رخ نداده و بدین ترتیب راه اندازی این دانشگاه ها بدون كار كارشناسی باعث تحمیل هزینه های زیادی به كشور شده است.
معاون اجتماعی و فرهنگی دانشگاه علوم پزشكی تهران خاطرنشان كرد: هم اكنون در بسیاری رشته ها كه نیازی وجود نداشته، مبادرت به جذب دانشجو كرده ایم، این مساله در واقع آسیبی است كه كشور را تهدید می كند، چون كه هزینه زیادی برای جذب نیرو تحمیل شده، ولی نمی توانیم بهره وری لازم را داشته باشیم.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران با اشاره به اینكه خیلی از دانشگاه ها در بعضی نقاط متمركز شده اند، اظهار داشت: تولید و تمركز دانشگاه ها و رشته های مختلف در بعضی مناطق امری غیر كارشناسی و زیان ده است كه هزینه های زیادی را بر كشور تحمیل می كند.
وی اضافه كرد: بعنوان مثال دانشكده دندانپزشكی باید در منطقه ای تولید شود كه حداقل ۵۰۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد، اما هم اكنون حتی برخی مناطقی كه ۲۵۰ هزار نفر جمعیت دارند، دارای دو دانشكده دندانپزشكی هستند. این مورد بدیهی است كه آموزش در این مناطق به شكل درستی صورت نمی گیرد و با عنایت به اهمیت آموزش پزشكی در كشور عدم توجه به این نكات می تواند مضر و خطرناك باشد.
معاون اجتماعی و فرهنگی دانشگاه علوم پزشكی تهران تصریح كرد: در رشته دندانپزشكی ما هم اكنون نیازمند این هستیم كه بهداشت دندان و دهان را افزایش داده و پوسیدگی را كاهش دهیم، ازاین رو باید نیروهایی را تربیت نماییم كه در این كار موفق باشند. بعضی از كشورها وقتی پوسیدگی دندان را كاهش دادند، برخی دانشكده های دندانپزشكی را تعطیل كردند.
دكتر رستمیان در انتها با اشاره به رشد بی رویه مراكز آموزشی طی سال های اخیر، اظهار داشت: به علت فشارهای سیاسی و منطقه ای در خیلی مواقع دانشگاه ها و مراكز آموزشی زیادی بوجود آمده و رشد كرده اند كه بعضی از این مراكز اكنون هم برای خود دانشگاه ها و هم برای كشور زیان ده شده اند.
دانشگاه ها نباید وابسته به بودجه های دولتی باشند
دكتر جمشید حاجتی هم در گفت وگو با ایسنا اظهار كرد: در دولت های نهم و دهم به علت الزاماتی كه اسناد بالادستی كشور بوجود آورده بود، باید تعداد دانشجویان تحصیلات تكمیلی در انتها برنامه ۵ ساله برنامه پنجم توسعه به عدد ۲۵ درصد می رسید و در این راستا متاسفانه بدون اینكه زمینه برای این كار فراهم گردد، در یك روند صعودی افزایش تعداد دانشجویان و ظرفیت ها مدنظر قرار گرفت.
وی افزود: برای افزایش دانشجو باید افزایش اعضای هیات علمی و ارتقای تجهیزات آزمایشگاهی و آموزشی هم مدنظر قرار گیرد، اما متاسفانه در زمانی كه افزایش جذب دانشجو با عنایت به الزامات اسناد صورت گرفت، به این مسائل توجهی نشد و این مساله سبب مواجه شدن خیلی از دانشگاه ها با چالش كمبود امكانات و منابع شد كه بطور قطع تاثیر جدی بر كیفیت روند آموزش و پژوهش داشت.
دبیر شورای علوم پایه پزشكی، بهداشت و تخصصی اظهار داشت: از سال ۹۲ با تغییر دولت و شروع به كار دولت یازدهم تلاش بر این بود كه اگر امكان كاهش ظرفیت ها وجود ندارد، حداقل جلوی افزایش بی رویه جذب دانشجو گرفته شود؛ بنابراین منحنی رشد ظرفیت های كارشناسی ارشد از سال ۸۵ تا ۹۲ یك منحنی صعودی خیلی تیز است؛ اما از سال ۹۲ به بعد یك منحنی كاملا افقی است كه این نشان دهنده سیاست جذب دانشجو در رشته های علوم پزشكی در دو دولت مختلف است.
خیز جدی وزارت بهداشت برای افزایش امكانات آموزشی
وی اضافه كرد: متاسفانه به علت محدودیت منابع و محدودیت های بودجه ای، امكانات و تجهیزات دانشگاه های علوم پزشكی در سال های اخیر متناسب با جذب دانشجو افزایش نیافته است و این مساله كیفیت آموزش را تحت تاثیر قرار می دهد.
دبیر شورای علوم پایه پزشكی، بهداشت و تخصصی با تاكید بر عزم جدی وزارت بهداشت در دولت های یازدهم و دوازدهم برای جبران كمبود امكانات و تجهیزات آموزشی ناشی از جذب بی رویه دانشجو، اظهار داشت: به علت لزوم جبران كمبودها در این دولت كمك هایی به دانشگاه ها صورت گرفت و حمایت هایی انجام شد؛ ولی عملا به علت كمبود منابع كار وسیع و جدی ممكن نبود.
حاجتی تصریح كرد: برای ارتقای تجهیزات و امكانات دانشگاه های علوم پزشكی در معاونت آموزشی در دولت های یازدهم و دوازدهم خیزهای جدی برداشته شده است و حتی صندوق توسعه ملی وزارت بهداشت، نامه ای به رییس جمهور نوشت كه در این زمینه نیاز به كمك وجود دارد. همینطور در این راستا اقداماتی در نظر گرفته شد تا در بودجه های اختصاصی دانشگاه ها الزاماتی برای كمك به توسعه امكانات و تجهیزات تولید شود و در این زمینه برخی دانشگاه ها خیلی خوب عمل كردند.
دبیر شورای علوم پایه پزشكی، بهداشت و تخصصی اظهار نمود: در مجموع تقویت زیرساخت ها در دانشگاه های علوم پزشكی نیازمند توجه جدی است و در این راستا معاونت آموزشی در سال ۹۷ هم دو سه مسیر را پیش بینی كرده است تا این مورد محقق شود.
وی در ادامه خاطرنشان كرد: در حوزه كیفیت آموزش و تجهیزات و امكانات، اقداماتی در سال های اخیر انجام شده است، ولی هنوز كامل نیست و نیاز به توجه بیشتر دارد. ضمن اینكه بودجه هم در این زمینه بسیار اثرگذار است.
دانشگاه ها نباید وابسته به بودجه های دولتی باشند
حاجتی با اشاره به اختصاص بخش زیادی از بودجه های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی به طرح تحول سلامت، اظهار نمود: به علت نیازی كه وجود داشت بخش زیادی از بودجه ها توسط وزارت بهداشت به سمت انجام طرح تحول سلامت رفت؛ اما باید در نظر گرفت كه مبحث آموزش هم امری جدی است كه معمولا تحولات آن و نتایج برنامه های آن در دراز مدت مشخص خواهد شد و تاثیرات ماندگارتری هم خواهد داشت.
وی با تاكید بر ضرورت حركت دانشگاه ها به سمت دانشگاه های نسل سوم اظهار داشت: یكی از خصوصیت های دانشگاه های نوین این است كه نباید وابسته به منابع دولتی باشند و باید به خود متكی باشند و این مساله ای است كه همه دانشگاه های كشور چه پزشكی و چه غیر پزشكی كاملا دچار آن هستند و به غیر از دانشگاه های غیر انتفاعی و غیر دولتی كه وزارت بهداشت خیلی به آنها ورود پیدا نكرده است، بقیه دانشگاه های وزارت علوم و وزارت بهداشت كاملا متكی به بودجه های دولتی هستند.
دبیر شورای علوم پایه پزشكی، بهداشت و تخصصی تصریح كرد: اگر دانشگاه ها وارد فضایی شوند كه خلق ثروت و ارزش كنند، می توانند برای خود برنامه ریزی كرده و امورات خویش را بگذرانند، این مورد نیاز به فرهنگ سازی و تغییر نگرش ها دارد.
با توجه به مسائل مطرح شده به نظر می آید بعد از گذشت چند دهه تلاش در جهت افزایش نیروهای تخصصی و فوق تخصصی پزشكی و همینطور توسعه و تاسیس دانشكده ها و دانشگاه های علوم پزشكی و افزایش جذب دانشجو كه به خصوص در دولت های نهم و دهم روند صعودی داشته و شیب تندی به خود گرفت، وقت آن رسیده كه مسئولان و متولیان حوزه آموزش علوم پزشكی به افزایش امكانات آموزشی از قیبل اعضای هیات علمی، تجهیزات آموزشی و... كه افزایش كیفیت آموزش را درپی دارد، همت گمارند و از این طریق برای تحول و سرآمدی در آموزش پزشكی كه در سال های اخیر مورد توجه مسئولان وزارت بهداشت بوده، گام بلندی بردارند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب