به بهانه خودكشی یك محقق پسادكترا -۱،
جان هایی كه گرفته می شوند و صدا هایی كه شنیده نمی شوند
مطب نما جان هایی که گرفته می شوند و صدا هایی که شنیده نمی شوند
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، در عکسی که از سعید قلی بیگلو در فضای مجازی دست به دست می شود درست پایین قاب عکسی که گوشه ی سمت چپش یک نوار مشکی نصب شده، کاغذی دیده می شود که روی آن نوشته: #من سعید هستم و در پایین این جمله عبارت "سراب ـ دکتری ـ پسادکتری" نقش بسته شده است.
محققان پسادکتری و چشم انداز مبهم اشتغال
یک محقق پسادکترا، دانشجویی است که بعد از گذراندن دوره دکترای خود مشغول تحقیق و پژوهش در یک نهاد علمی می شود. دوره تحقیق پسا دکترا، زمان به بارنشستن درختی است که در دوره تحصیلات تکمیلی کاشته شده و فرصتی است برای پژوهش عمیق پیرامون مباحثی که فرد بعد از سال ها تحصیل در دانشگاه به آنها علاقمند شده است. او باید از رساله ی دکترای خود با درجه "خیلی خوب" و بالاتر دفاع کرده باشد که بتواند بعنوان یک محقق پسادکترا در یک موسسه مشغول به کار شود. در آئین نامه پذیرش پژوهشگر پسادکترا آمده است که آنها باید زیر ۴۰ سال باشند و به صورت تمام وقت در موسسات علمی کار کنند. میزان دریافتی این محققان در آئین نامه ای که وزارت علوم ابلاغ می کند ذکر نشده و در این مورد، کار به هیئت امنای دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی که مقرر است دانشجو به آن جا برود، سپرده شده است.
محقق پسادکترا اگر دانشجویی باشد که ۱۸ سالگی وارد دانشگاه شده است، حداقل چهار سال در دوره کارشناسی، دو سال در دوره کارشناسی ارشد و سه تا پنج سال در دوره دکتری درس خوانده است و احیانا حدودا ۳۰ ساله است. مرد و زن هم فرقی ندارد. احیانا هر جوان ایرانی در این سن و سال یا در شرف ازدواج است، یا پیش از این تشکیل خانواده داده است و به درآمدی نیاز دارد که بتواند حداقل های زندگی را با آن تأمین کند.
دانشگاه فردوسی، همان دانشگاهی که سعید قلی بیگلو در آن جا دوره پسادکتری خویش را می گذراند، به هر پژوهشگر پسادکتری برای سال ۱۴۰۰ ماهیانه سه میلیون و پانصد هزار تومان می پردازد. این در شرایطی است که حداقل حقوق کارگران امسال با مزایا و سابقه کار به حدود چهار میلیون و صدهزارتومان می رسد. مبلغی که البته با عنایت به شرایط اقتصادی جامعه به قول بسیاری، کفاف زندگی را نمی دهد. این را بگذارید کنار حقوق سالیانه ی ۵۲ هزار دلاری محققان پسادکترا در آمریکا، تا علت تمایل دانشجویان به مهاجرت تحصیلی را دریابید.
بارها کمپین های مختلفی در جهت پیگیری مطالبات دانشجویان و دانش آموختگان دکتری در فضای مجازی شکل گرفته است و نمایندگان این پویش ها با مسؤلان وزارت علوم گفتگو کرده اند. در نامه های مختلف اعضای این پویش ها بارها به برآورده نشدن توقعات حداقلی این دانشجویان اشاره شده است. خواسته هایی همچون برقراری تفاهمنامه هایی میان دانشگاه ها و نهادهای مختلف برای اشتغال دانش آموختگان مقطع دکتری.
خودکشی دانشجویان و ضعف سیستم های حمایتی
خودکشی دانشجویان خبر جدیدی نیست. در ماه های گذشته، رسانه های کشور خبرهای خودکشی چهار دستیار پزشکی را منتشر نمودند و به دنبال آن، شوراهای صنفی ۹ دانشگاه علوم پزشکی کشور به وزیر بهداشت نامه ای در مورد شرایط دشوار دستیاران پزشکی نوشتند و وزیر بهداشت در نامه ای به معاونان و روسای دانشگاه های علوم پزشکی کشور دستور پیگیری داد. در آن روزها روانشناسان مختلف در گفتگو با ایسنا از راهکارهای تاب آوری در شرایط سخت سخن گفتند و لزوم ارتباط با روانشناسان و روانپزشکان را یادآور شدند. علاجی که تأثیر آن قبل از وقوع حوادثی همچون خودکشی محقق پسادکترای دانشگاه فردوسی مشهد دیده می شود.
روزنامه شرق هم سال قبل به استناد مقاله ای که در مجله ی نیچر بایوتکنولوژی انتشار یافته بود و سفارش نویسنده آن، نوشت: «نرخ جهانی افسردگی و اضطراب در میان دانشجویان دکتری، ۶ برابر افراد معمولی جامعه است. موسسات آکادمیک باید دانشجویان را برای مقابله با استرس و مدیریت زمان آموزش دهند تا آمادگی های لازم را کسب کنند.» طبیعتا برای مدت طولانی پژوهش کردن و نگرانی از نتایج تحقیقات برای هر شخصی در هر کجای دنیا مضطرب کننده است.
حال اگر چنین فردی دغدغه های اقتصادی هم داشته باشد و در شرایط انتشار کرونا با وقفه های طولانی در تحقیقاتش مواجه شود، بطور قطع احتیاج به حمایت روانی و کمک گرفتن از روانشناس و روانپزشک پیدا می کند. چیزی که به نظر می آید مسؤلان دانشگاه های ایران آنرا جدی نگرفته اند. چنان که از جانب روابط عمومی دانشگاه فردوسی مشهد اعلام گردید زمانی که علایم خودکشی در سعید قلی بیگلو دیده شد، کارشناسان مرکز مشاوره دانشگاه او را نزد روانپزشک می فرستند و بعد از آن با مجوز روانپزشک او را به خوابگاه باز می گردانند و وی خویش را حلق آویز می کند. نقش سازوکارهای حمایتی ای که آموزش عالی برای دانشجویان در نظر گرفته است، چیست و چه عواملی باعث خودکشی می شود؟
دکتر علی اصغر اصغرنژاد فرید، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در اینباره می گوید: ۶۵ درصد افرادی که مبادرت به خودکشی می کنند، دارای افسردگی هستند. ۱۰ درصد آنها به سایر بیماری های روانپزشکی مبتلا هستند و ۱۰ درصد دیگر هم بیماری های مزمنی همچون سرطان و نارسایی کلیه دارند.
وی می افزاید: خودکشی یک پدیده چندعاملی است و بطور قطع زمینه ناامیدی و احساس ناتوانی و ضعف در فرد وجود دارد که فکر می کند می تواند با از بین بردن خود مشکل را حل کند. ما در زندگی خود با مشکلات بسیاری مواجه می شویم. عقل ما به ما می گوید صورت مساله را بفهم، چاره ها را بفهم و بهترین را انتخاب کن. گاهی خودکشی از جانب فردی که گرفتار مشکل است، یک فریاد برای کمک خواستن است.
این روانشناس ادامه می دهد: ریسک فاکتورهایی برای خودکشی وجود دارد که در شرایط نوجوانی و جوانی، وضعیت خلقی و روحی افراد است. مشکلاتی که به لحاظ عاطفی برای آنها پیش می آید و می تواند زمینه یک شکست و سرخوردگی را فراهم آورد. زمینه صدمه پذیری ای که در خانواده وجود دارد مثلا زندگی در خانواده ای که پدر یا مادر زمینه مشکلات عاطفی و روانی را دارند و در محیط خانه، تشنج، تعارض و استرس زیادی وجود دارد، هم موثر است.
اصغرنژاد با بیان اینکه «دانشجویان در دوران تحصیلات تکمیلی درگیر کمال گرایی هستند» اضافه کرد: استانداردهای سخت گیرانه و خودملامت کردن بسیار زیادی در میان دانشجویان دیده می شود. دانشجویان امکان دارد در طول دوره تحصیلشان بخواهند نسبت به بقیه برتری داشته باشند و هنگامی که با نشانه هایی خلاف آن چه می خواهند روبرو می شوند، احساس بی ارزشی پیدا می کنند. وقتی که فرد همه زندگی خویش را بر روی درس سرمایه گذاری می نماید، احساس رضایتی که توقع دارد امکان دارد کسب نکند. انسان به جزایر امنی همچون "دعا"، "سرگرمی"، "تفریح" و "ورزش" نیاز دارد.
به گفته این روانشناس، آمار سازمان بهداشت جهانی نشان داده است در سنین نوجوانی و جوانی، اصلی ترین دلیل مرگ ومیر بعد از سوانح و تصادفات، خودکشی و دیگرکشی است و این اقدامات با سوءمصرف الکل و مواد مخدر مرتبط می باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در ادامه تصریح کرد: چندین سال پیش یکی از رزیدنت های یکی از دانشگاه های علوم پزشکی خودکشی کرد و ما از جانب وزارت خانه جهت بررسی مبحث به محل تحصیل وی رفتیم. بعد از گفتگو با دوستان، استادان و اطرافیان وی، مشخص شد این دانشجو، مشکلات خانوادگی و تعارض های خانوادگی دارد و از طرفی، شرایطی که در دوران تحصیل وی وجود داشت، خیلی سخت بود. به صورت کلی مجموعه ای از عوامل همچون صدمه پذیری سرشتی، شرایط اجتماعی دشوار و استرس و ظرفیت پایین حل مساله، دست به دست هم می دهند و سبب مبادرت به خودکشی می شوند.
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به اینکه «دوران تحصیلات تکمیلی واقعا مضطرب کننده است و دانشجویان دکتری با نگرانی ها و چالش های زیادی روبرو هستند» اظهار داشت: دانشجویی را تصور کنید که در سنین نوجوانی به دانشگاه راه پیدا کرده است و با عملکرد خوب مقاطع مختلف را پشت سر هم طی کرده است. طبیعی است که این دانشجو وقتی تماما روی درس خواندن سرمایه گزاری نموده است، نمی تواند به فکر معیشت خود باشد و درآمد کسب کند. همین سبب تشویش و نگرانی وی می شود.
وی معتقد است: در هیچ کجای دنیا خدمات بهداشت روانی که مردم نیاز دارند با امکانات موجود، قابل قیاس نیست. فکر می کنید چند نفر انسان حرفه ای برای مداخله در بحران و برای هنگامی که کسی قصد خودکشی دارد، وجود دارند؟ خلاءهای قانونی و ضعف سیستم حمایتی و مراقبت های ناکافی و کمبود افراد متخصص بگونه ای است که پیشگیری از مبادرت به خودکشی را سخت می کند.
واکنش مسئولان
هفته گذشته و بعد از انتشار خبر خودکشی سعید قلی بیگلو پژوهشگر دانشگاه فردوسی مشهد، رئیس دانشگاه فردوسی اعلام نمود که بزودی معاون فرهنگی این دانشگاه و همینطور رئیس مرکز مشاوره توانمندسازی دانشجویان استعفا خواهند کرد. محمدرضا غفاری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، هم با تکیه بر این که بخش های دانشجویی دانشگاه فردوسی هیچ مسئولیتی در برابر پژوهشگران پسا دکتری ندارد به ایسنا اظهار داشت: فردی که متاسفانه بر اثر خودکشی جان خویش را از دست داد، یک پژوهشگر دوره پسا دکتری دانشگاه فردوسی مشهد بود که در چارچوب تفاهمنامه ای با یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه فعالیت پژوهشی انجام می داد. ازاین رو ایشان دانشجو نبوده بلکه یک پژوهشگر پسا دکتری است و بخش های دانشجویی دانشگاه مسئولیتی در برابر او و همینطور سایر پژوهشگران پسادکتری ندارد.
سخنان وی واکنش برخی دانشجویان را به دنبال داشت. برخی از آنها در نظراتی که ذیل خبر مصاحبه ایسنا با معاون وزیر علوم ثبت کرده اند و معتقد بودند فشار درس و دغدغه های شغلی دانشجویان را به مرز خودکشی می رساند. یکی دیگر از مخاطبان ایسنا هم با شرح آن چه برای سعید قلی بیگلو رخ داده است، قصور را متوجه مرکز مشاوره دانشگاه به علت بی توجهی به وضعیت سلامت روان این پژوهشگر پسادکتری می داند.
خودکشی این محقق پسادکترا نخستین و آخرین خبر خودکشی یک دانشجو و محقق در ایران نیست، اما زنگ خطری است برای شنیدن سخنان و خواندن نوشته های دانشجویان تحصیلات تکمیلی ای که در فضای مجازی پیرو انتشار این خبر از دشواری های تحصیل در مقاطع بالای آموزش عالی نوشته اند. زنگ خطری برای مسئولانی که تا پیش از این مطالبات این دانشجویان را نشنیدند!
منبع: matabnama.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب