گزارش تحلیلی مطب نما درباره رتبه بندی های علمی؛
چرا افت دانشگاه های دولتی در مرجعیت علمی واقعیت ندارد؟
مطب نما: یکی از رسانه های داخلی با استناد به برخی رتبه بندی ها مدعی افت دانشگاه های دولتی در مرجعیت علمی شده است، اما واقعیت این ادعا چیست و چرا جای برخی دیگر دانشگاه ها در این رتبه بندی خالی است؟
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، در ایام اخیر یکی از رسانه های داخلی در گزارشی عنوان کرده است که رتبه ۱۰ دانشگاه مهم کشور که دولتی هستند، در سه نظام رتبه بندی نسبت به سال قبل میلادی کم شده است. این رسانه مدعی شده بود که دانشگاه های دولتی بزرگ در رقابت مرجعیت علمی افت کرده اند.
دکتر محمد حسن زاده؛ رییس ایرانداک در گفت و گو با ایسنا با رد این ادعا می گوید: «این که عنوان می شود جایگاه رتبه بندی ما افول کرده است، حقیقت ندارد. بدین سبب که تعداد دانشگاه های ما درحال افزایش است».
او معتقد می باشد که جایگاه های کشورها در نظام های رتبه بندی علم و فناوری همیشه در طول زمان تغییر می کند و این نشان دهنده پویایی جامعه علم و فناوری دنیا است.
البته حسن زاده به این نکته نیز اشاره دارد که «در رتبه بندی ها هیچ جایی برای هیچ دانشگاهی، برای هیچ کشوری رزرو نشده است هیچ جایی برای هیچ دانشگاهی، برای هیچ کشوری رزرو نشده است و نباید اطمینان داشته باشیم که امسال رتبه خوبی داریم، سال آینده هم حتما رتبه خوبی خواهیم داشت؛ تلاش هایی که ما انجام می دهیم، همسایگان ما نیز انجام می دهند».
وضعیت رشد جایگاه علمی ایران در دو دهه گذشته
رییس ایرانداک رشد جایگاه علمی ایران را در دو دهه گذشته بی نظیر می داند: «نشانه های این رشد را در همه شاخص ها می بینیم؛ ولی این مساله نباید ما را غره کند و مغرور شویم که همیشه همین گونه خواهیم ماند. اگر تلاش نکنیم، اگر به دانشگاه ها ارزش ندهیم و از آنها پشتیبانی و حمایت نکنیم، ممکنست در آینده رتبه و جایگاهمان را از دست بدهیم و آن زمان دیر شده باشد».
هیچ نظام رتبه بندی معتبری وجود ندارد
دکتر بهروز رسولی؛ استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران که مسئولیت تهیه گزارش های مختلف از جایگاه علم، فناوری و نوآوری ایران در جهان را بر عهده دارد، از منتقدان نظام های رتبه بندی است. او معتقد می باشد که «هیچ نظام رتبه بندی معتبری وجود ندارد. افرادی که متخصص علم سنجی و سیاستگذاری علم هستند، این نظام های رتبه بندی را قبول ندارند؛ این رتبه بندی ها به بازاریابی دانشگاه ها کمک می کنند. ولی امروزه هیچ کس نمی تواند آنها را انکار کند.»«هیچ نظام رتبه بندی معتبری وجود ندارد. افرادی که متخصص علم سنجی و سیاستگذاری علم هستند، این نظام های رتبه بندی را قبول ندارند؛ این رتبه بندی ها به بازاریابی دانشگاه ها کمک می کنند. ولی امروزه هیچ کس نمی تواند آنها را انکار کند.»
بگفته رسولی؛ نظام های رتبه بندی «مانند داستان قدیمی لباس جدید پادشاه است که هیچ کس جرئت نمی کند بگوید که پادشاه لخت است. هیچ کس جرئت ندارد بگوید که نظام های رتبه بندی بد هستند. همه می خواهند رتبه و جایگاه خودرا برجسته کنند و خودشان را با آن معرفی کنند».
این متخصص علم سنجی، رتبه بندی «لایدن» را در میان نظام های رتبه بندی تا حدودی بهتر می داند. چونکه دانشگاه ها را تنها در یک رتبه خلاصه نمی کند، بلکه ۲۴ شاخص دارد حدودا برای هر دانشگاه ۹۶ رتبه در شاخص ها و سنجه های مختلف اعلام می کند.
او معتقد می باشد که نباید دانشگاه ها را تنها برمبنای چند شاخص محدود ارزیابی کرد. نمی توان اظهار داشت که یک دانشگاه ارجاعات و انتشارات بالا دارد، پس دانشگاه خوبی است! ولی به ماموریت دانشگاه ها توجهی نداشت.
رسولی، موضوع توجه داشتن به ماموریت های دانشگاه ها را نکته مهمی می داند و می گوید: «مثلاً برای دانشگاه علمی کاربردی یا فنی وحرفه ای میزان استنادات و انتشارات مهم است؟ وظیفه این دانشگاه ها این است که افراد فنی و دست به آچار خوب و حرفه ای تربیت کنند. درصورتی که خروجی آن تربیت افراد تکنسین و حرفه ای باشد، ماموریت خودرا انجام داده است؛ ولی نظام های رتبه بندی به این مسائل کاری ندارند».
دلیل عدم حضور دانشگاه آزاد در رتبه بندی های علمی
رسولی می گوید: «نظام های رتبه بندی بیشتر داده ها را از گزارش هایی که خود دانشگاه ها به آنها ارسال می کنند، استخراج می کنند. ممکنست دانشگاه ها اطلاعات درست ارسال نکنند و با توجه به این که نظام های رتبه بندی ابزارهایی برای تشخیص اطلاعات نادرست دارند، ولی این ابزارها کارآمد نیستند».
در همه نظام های رتبه بندی همه دانشگاه ها رتبه بندی نمی شوند، بطورمثال دانشگاه آزاد، دانشگاه پیام نور یا علمی کاربردی در بیشتر نظام های رتبه بندی حضور ندارند.
رسولی در مورد این مساله می گوید: «این دانشگاه ها یک دانشگاه نیستند، بلکه university system یا یک نظام دانشگاهی هستند. نظام های رتبه بندی آنها را به عنوان یک دانشگاه در نظر نمی گیرند که آنها را با دانشگاه های دیگر مقایسه کنند. بنا بر این بطورمثال دانشگاه آزاد در رتبه بندی های Big three یا سه نظام رتبه بندی بزرگ (کیو اس، تایمز و شانگهای) قرار ندارد و در رتبه بندی هایی مثل یورپ ترکیه، اسکیمگو، یو اس نیوز و... حضور دارد».
اثر تعداد زیاد دانشگاه های وابسته روی تعداد مقالات یک دانشگاه
نظام های دانشگاهی به طور معمول انتشارات و حجم پژوهش خیلی بالایی دارند، بنا بر این بگفته وی؛ نظام های دانشگاهی مثل دانشگاه آزاد در نظام های رتبه بندی که عدد مطلق در نظر می گیرند، جایگاه دارند. منظور از عدد مطلق این است که بطورمثال تعداد سایتیشن یا استناد به مقالات مورد پرسش قرار می گیرد و دانشگاه بطورمثال می گوید در سال ۲۰۲۰، دو میلیون استناد داشته است.
عضو هیئت علمی ایرانداک می گوید: «این دانشگاه ها بواسطه حجم گسترده واحدهای دانشگاهی در این نوع نظام های رتبه بندی، رتبه بالاتری می گیرند ولی اگر سرانه در نظر گرفته شود، ضعیف تر هستند. بطورمثال رتبه بندی تایمز رتبه بندی برمبنای سرانه است. در این رتبه بندی یکی از معیارها و سنجه ها سرانه استناد است که یعنی به ازای تعداد هیئت علمی چقدر استناد دارد. در رتبه بندی تایمز حتی دانشگاه های بزرگ ما مثل دانشگاه تهران، شریف و امیرکبیر هم حتی اول نیستند. دانشگاه هایی مثل نوشیروانی بابل، علوم پزشکی گلستان یا علوم پزشکی کردستان اول هستند. دلیلش این است که تعداد هیئت علمی کم تری دارند، وقتی سرانه گرفته شود، امتیاز بیشتری می گیرند».
با وجود همه این انتقاداتی که به نظام های رتبه بندی دانشگاه ها وارد می شود، رسولی به نقل از کتاب دکتر هرتینگ در مورد رتبه بندی دانشگاه ها می گوید: «در یک دهه گذشته هیچ تیتر خبری به اندازه رتبه بندی دانشگاه ها غوغا نکرده است». او معتقد می باشد که به خاطر مسائل بازاریابی، مارکتینگ و تبلیغات، همه دانشگاه ها به این سمت حرکت کرده اند.
رتبه بندی دانشگاه از دریچه اهداف آموزش عالی کشور
از طرف دیگر محمد حسن زاده؛ رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) معتقد می باشد که رتبه بندی ها متفاوت هستند و باید آنها را برمبنای اهداف آموزش عالی کشور، مبنای عمل قرار داد. «برای مثال؛ اگر بدنبال ارتقای پژوهش هستیم، رتبه بندی هایی که بیشتر حوزه پژوهشی را پوشش می دهند را مبنا قرار دهیم و یا اگر بدنبال اشتهارمان در بین کارفرمایان، دانشگاهیان و مجامع دانشگاهی هستیم، به رتبه بندی هایی که به این زمینه ها می پردازند، توجه داشته باشیم».
حسن زاده؛ رییس ایرانداک و متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی به پشتیبانی از نظام دانشگاهی و پژوهشگاه ها و جامعه علمی تاکید دارد و معتقد می باشد آنها آبرو و افتخار کشور هستند: «ما در هزاره دانش زندگی می کنیم؛ در هزاره دانش دانشگاه محل آبرو و اعتبار است و ما حتما باید با تقویت دانشگاه ها و نظام علم و فناوری مان رسیدن به جامعه دانش بنیان را تسریع کنیم».
منبع: مطب نما
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب