مبارزه علیه كارخانجات تولید مقالات جعلی و علم ساختگی-۱۱،
نتایج افزایش سلب اعتبار از مقالات ایرانی
به گزارش مطب نما عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی معتقد است: با عنایت به تمرکز سیاست های اسناد بالادستی کشور در خصوص افزایش همکاری های بین المللی در حوزه های مختلف پژوهش و فناوری، مساله افزایش سلب اعتبار مقالات پژوهشگران ایرانی، علاوه بر خدشه دار شدن چهره بین المللی کشور درصورت ادامه روند کنونی، عاملی بازدارنده در روابط و تعاملات علمی هم خواهد بود؛ ضمن آنکه مخدوش شدن چهره علمی ایران، دریافت گرنت های بین المللی از جانب پژوهشگران را هم با مشکل روبرو خواهد ساخت.
دکتر قاسم آزادی احمدآبادی در گفتگو با ایسنا، ضمن اشاره به گزارش اخیر مجله نیچر در مورد تقلب سازمان یافته در بعضی مقالات کشورهایی همچون چین، ایران و روسیه اظهار داشت: هر ساله تعداد زیادی از مقالات کشورهای مختلف بعد از انتشار و تایید در نشریات معتبر علمی جهان به واسطه مشکلاتی همانند تقلب علمی و عدم درج صحیح مطالب آن، بازپس گرفته می شود. بعضی از این مقالات، خروجی پژوهش های معتبری هستند که دانشمندان در به ثمر رساندن آن از پژوهانه های معتبر هم بهره برده اند و در بعضی موارد هم کشورهای مختلف در به ثمر رساندن آن شریک بوده اند. بیشتر نتایج این نوع پژوهشها بعد از چاپ در نشریات معتبر در پایگاه های معتبر هم نمایه شده اند.
وی ادامه داد: از سویی، از آنجائیکه بخش عمده ای از مسئولیت کنترل محتوا و اصالت مقالات، برعهده تیم نشریه (اعم از مدیر مسئول، سردبیر، داوران و... ) است، انتشار گزارش هایی در خصوص تقلبی بودن برخی مقالات، نمره منفی برای نشریات منتشرکننده این گونه مقالات به حساب می آید و اعتبار نشریه را در میان مخاطبان پایین خواهد آورد. در واقع، ضعف نظام پذیرش و چاپ مقاله توسط ناشران معتبر با انتشار چنین گزارش هایی آشکار می شود.
این متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی افزود: آن بخش از گزارش تخلفات علمی که مبتنی بر داده و اطلاعات مستند است قابل پذیرش است و صد البته احتیاج به تحلیل دارد که این مقالات از سوی چه افرادی، دانشگاه یا موسسه یا با کمک چه کشورهایی انتشار یافته اند و هم علل مستند از تقلبی بودن آن چیست؟ اما از طرفی، سیستماتیک یا سازمان یافته خواندن آن، غیرمنطقی و کاری نادرست و از نظر اخلاق علمی هم ناشایست است. مجله ای که خود، گزارش بداخلاقی را منتشر می کند نباید بدون بررسی دقیق و عمیق، چنین برداشتی را مطرح کند.
به نقل از وی، به نظر می رسد پیشرفت های علمی ایران، چین و روسیه در حوزه های مختلف علمی و فناوری، برخی کشورها را هدفمندانه بر آن می دارد که سراغ چنین مواردی بروند و آنها را در سطح جهانی منتشر نموده و به اطلاع عموم برسانند. در این راستا و به منظور شفاف سازی، میتوان با کار علمی بر روی مقالات تقلبی و سلب اعتبار شده، علل آنرا دقیق تر بررسی کرد و به جامعه جهانی گزارش کرد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی با بیان اینکه «بحث تخلف علمی، موضوعی فراگیر است و به کشور خاصی تعلق ندارد و ایران هم از این مسئله مستثنی نیست»، اظهار داشت: به نظر می رسد رشد بی رویه پذیرش دانشجو و تجاری سازی و خصوصی سازی آموزش عالی، آموزش را از جهت و رسالت اصلی خود که یکی از جنبه های آن اخلاق است، دور کرده است. عدم تعادل میان تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تعداد اعضای هیئت علمی در مراتب دانشیاری و استادی، مساله هدایت و نظارت بر فعالیتهای علمی دانشجویان را هم گرفتار مشکل کرده است. فشار نظام آموزش عالی برای چاپ و انتشار مقاله به این اوضاع دامن می زند. در این شرایط، در میان مقاله های سلب اعتبارشده، دانشگاه های دارای رتبه های بالا هم قرار دارند.
آزادی احمدآبادی افزود: از طرفی، نظام ارتقا و ترفیع اعضای هیئت علمی آموزشی و پژوهشی هم تا حد زیادی در بوجود آمدن شرایط این چنینی اثرگذار بوده است. فشار بر روی این افراد برای کسب امتیازات لازم در این حوزه، بعضی از ایشان را ناچار به رفتن به مراکز غیرقانونی چاپ و انتشار مقاله کرده و نتایج این چنینی را برای کشور به بار می آورد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره ی راهکارهای مقابله با تخلف های علمی اظهار داشت: معمولاً مقالات انتشار یافته به دو دلیل عمده، حذف یا سلب اعتبار می شوند. اول: تخلف یا سوء رفتار. در این حالت، عموماً نویسنده از انجام تخلف خود، آگاه بوده و به صورت خودخواسته آنرا مرتکب می شود نظیر: سرقت علمی، آمارسازی، جعل، تحریف، انتشار مجدد. دوم: خطای غیرعمدی: گاهی نویسنده یا نویسندگان بعد از انتشار چاپ مقاله متوجه اشتباه خود شده و یا هر دلیل دیگر، تقاضای بازپس گیری کرده و از سردبیر می خواهند که مقاله را از روی سایت نشریه بردارد. به صورت مثال، زمانی که نویسنده در محاسبات آماری یا انتخاب روش پژوهش مرتکب خطا شده و نتیجه‌ی نادرستی گرفته باشد و در آزمایش و بررسی دوباره، متوجه خطا و ارائه‌ی اطلاعات نادرست خود شود. در این مواقع، نشریات باید عرضه ای شفاف از علل سلب اعتبار مقاله را در دسترس خوانندگان قرار دهند. قاعدتاً حساب این نوع حذف از مورد اول یعنی سوء رفتار جداست. بنابراین است که تاکید بسیاری در ارائه‌ی دلیل سلب اعتبار مقاله وجود دارد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، بر اساس علل سلب اعتبار مقالات، چند سیاست بازدارنده را در جهت مقابله با تخلفات علمی پیشنهاد کرد و ضمن اشاره به این راهکارها، اظهار نمود: در کنار سیاست های موجود برای کاهش تخلفات علمی (نظیر تصویب قانون مبارزه با تخلفات علمی، راه اندازی سامانه های مشابهت یاب و... ) اجرای موارد زیر هم در این راه، کمک کننده خواهد بود:
۱- نظارت بر جذب دانشجویان توانمند، باانگیزه و هدف دار برای تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی.
۲- جلوگیری از جذب بی رویه دانشجو بخصوص در مقاطع تحصیلات تکمیلی که نتیجه آن ورود بی حساب و کتاب و ناتوانی در راهبری و نظارت آنان از جانب اعضای هیئت علمی است.
۳- گزینش علمی و دقیق افرادی که مقرر است بعنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور مشغول به فعالیت علمی و آمورزشی شوند.
۴- پیشبینی واحد درسی با عنوان «سواد اطلاعاتی و رسانه» برای دانشجویان بعنوان پژوهشگران آتی کشور به منظور آگاه سازی آنان از روش های دستیابی به اطلاعات صحیح و دقیق، شناسایی و ارزیابی منابع اطلاعاتی، نحوه استفاده و تحلیل اطلاعات و...
۵- در مورد شاخص های ارزیابی و نظام ارتقای اعضای هیئت علمی، با اصلاح ارزشیابی کمّی به سمت کیفی و کاربردی میتوان به کاهش فشار برای تولید کمّی صرف مقاله و پایبندی بیشتر به معیارهای اخلاقی کمک کرد.
به نقل از این متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی، ضروریست دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی، اطلاع رسانی به پژوهشگران شامل دانشجویان و اعضای هیئت علمی نسبت به رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش و هم ارتقای مهارت های تحقیقاتی آنها را بیشتر از گذشته مورد توجه قرار دهند و نسبت به این موضوع، حساس باشند.
او همینطور به سیاست های تنبیهی اشاره نمود و مواردی چون محروم سازی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی که بعنوان متخلف شناسایی شده اند از برخی اعتبارات و خدمات و برخوررد قانونی با متخلفان علمی و معرفی آنها به مراجع قضائی را همچون اقدامات تنبیهی قابل اجرا برشمرد.
استادیار مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در ادامه ضمن اشاره به نتایج بی اعتمادی به پژوهش های پژوهشگران ایرانی اظهار داشت: بی اعتمادی نشریات، به دیده شک نگاه کردن و عدم استقبال آنها از بروندادهای علمی که از ایران ارسال می شود یا اینکه نویسنده ای از کشور ایران در بین پدیدآورندگان آن وجود داشته باشد مسیر را برای برای پژوهشگرانی که صادقانه کار علمی کرده اند و به دنبال انتشار نتایج آن در مجامع بین المللی و درنتیجه ارتقا جایگاه و رتبه علمی کشور هستند، دشوارتر می کند.
آزادی احمدآبادی در انتها تصریح کرد: نه تنها گزارش نیچر بلکه هر آن چیزی که مبین آمار و ارقام و اظهارنظرهای این چنینی باشد حساسیت بر روی نام ایران چه در بخش پژوهشگران، دانشگاه ها، محصولات و... را زیاد می کند و عواقبی نظیر عدم استقبال از کالاها و خدمات تولیدی و صنعتی کشور را هم به دنبال خواهد داشت.
منبع: matabnama.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب