در یك مطالعه بررسی شد
تولیدات علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی را چطور باید ارزیابی كرد؟
به گزارش مطب نما پژوهشگران یک مطالعه با عنایت به تفاوت رشته های علوم انسانی و اجتماعی با سایر علوم، شاخص ها و معیارهای مورد نیاز برای ارزیابی تولیدات علمی این رشته ها را مورد بررسی قرار دادند.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، علوم انسانی و اجتماعی در ایران به علل مختلف دارای اهمیت هستند. یکی از مهم ترین علل اهمیت این علوم، وجود رابطه تنگانگ میان توسعه و علوم انسانی و اجتماعی است.
گزارش های موجود نشان داده که وضعیت تولید علم در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی چندان رضایت بخش نیست و این علوم در دانشگاه های کشور در دوره بعد از انقلاب نسبت به قبل از آن گرفتار پسرفت شده است. به نحوی که از نظر تولید علم در رشته های علوم انسانی و اجتماعی، ایران در بین کشورهای منطقه خاورمیانه در رتبه های آخر قرار گرفته است.
با توجه به اهمیت علوم انسانی و اجتماعی برای رشد و توسعه علمی و وضعیت و جایگاه نامناسب آن در کشور، ارزیابی مداوم به منظور ارتقای جایگاه آنها، برای پیشبرد اهداف کشور ضروریست.
از مهم ترین چالش هایی که برای ارزیابی رشته های علوم انسانی و اجتماعی وجود دارد، نبود شاخص ها و معیارهای عملیاتی و استاندارد برای ارزیابی برون دادهای علمی این رشته ها است. بنابراین نیاز است که با رویکردهای تازه و منطبق با خصوصیت های علوم انسانی و اجتماعی، معیارها و شاخص هایی طراحی کرد که بتواند پیشرفت علمی و تولید علم در این عرصه را به صورت مطلوب ارزیابی کند.
با توجه به اهمیت این مورد پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی، با انجام مطالعه ای مروری یافته های پژوهش های انجام شده در ایران و جهان در مورد ارزیابی تولیدات علمی در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی را بررسی کردند و برپایه آنها روش ها و شاخص هایی را برای ارزیابی این علوم پیشنهاد دادند.
مرور نظام مند ۴۵ مقاله داخلی و خارجی نشان داد که به علت تفاوت میان الگوهای انتشاراتی و استنادی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی و سایر علوم و همینطور تفاوت میان رشته های مختلف علوم انسانی و اجتماعی، نمی توان آنها را بر مبنای روش ها و شاخصهای یکسان مقایسه و ارزیابی کرد. در واقع یک روش صرف برای ارزیابی برون دادهای علمی که در تمام حوزه های علوم انسانی و اجتماعی کاربرد داشته باشد، وجود ندارد.
بر اساس این نتایج؛ لازم است طیف وسیعی از معیارهای کیفیت را در ارزیابی تولیدات علمی در این عرصه ها و زیر حوزه های آنها در نظر گرفت. پژوهشگران علوم انسانی و اجتماعی، رویکرد کیفی را برای ارزیابی تولیدات علمی خود ترجیح می دهند. باید توجه داشت که از روش های کمی کتاب سنجی و علم سنجی نمی توان بعنوان یک ابزار صرف در ارزیابی پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی استفاده کرد؛ چونکه این روش ها نمی توانند تنوع اثرات، کاربردها و اهداف پژوهش های این علوم را مدنظر قرار دهند.
طبق مطالعات انجام شده؛ با عنایت به این که کتاب ها و تک نگاشت ها در حوزه های علوم انسانی و بخشی از علوم اجتماعی نقشی مهم دارند و استنادات بیشتری را به خود اختصاص می دهند، لازم است که در ارزیابی تولیدات علمی این حوزه ها، به این منابع وزن بیشتری اختصاص پیدا کند.
همچنین باید توجه داشت که در ارزیابی پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی، بازه زمانی طولانی برای سنجش تأثیر پژوهش های این حوزه نیاز است. ازاین رو در ارزیابی ها باید نحوه توزیع استنادات به یک منبع، در طول زمان طولانی تری مد نظر قرار گیرد.
یافته های شماری از مطالعات نشان دادند که پوشش پایگاه های استنادی بین المللی مانند وب آو ساینس و اسکوپوس، برای تولیدات علمی رشته های علوم انسانی و اجتماعی، کافی نیستند و امکان ارزیابی پژوهش های این حوزه ها را به صورت موثر فراهم نمی کنند. بدین منظور، استفاده از گوگل اسکالر جهت تحلیل استنادات کتب و مقالات این حوزه ها از جانب شماری از پژوهشگران این حوزه ها پیشنهاد شده است. از سوی دیگر؛ ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی جامع در سطح ملی برای پوشش کلیه تولیدات علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی ضروریست.
به قول پژوهشگران این تحقیق؛ برای ارزیابی کیفیت برون دادهای علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی، لازم است رویکردهای کمی هم بعنوان روش های تکمیلی در کنار رویکردهای کیفی مورد توجه قرار گیرند. شاخص ها و معیارهای مورد استفاده برای این حوزه ها باید تلفیقی از شاخصهای کمی و کیفی باشد.
پژوهشگران این مطالعه با عنایت به نتایج به دست آمده، پیشنهاداتی را عرضه می کنند:
- توجه به نقش مهم کتاب ها در علوم انسانی و بخشی از علوم اجتماعی و اختصاص استناد بیشتر به این منابع و در نظر گرفتن اعتبار بیشتر برای شاخصهای در ارتباط با کتاب؛
- ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی جامع در سطح ملی برای پوشش کلیه تولیدات علمی حوزه ها علوم انسانی و اجتماعی؛
- تشکیل پیوسته کمیسیونی از متخصصان حوزه های علوم انسانی و اجتماعی برای شناسایی شاخصهای متناسب با این حوزه ها، به صورتی که این شاخص ها به صورت مرتب روزآمد شده و مورد بازنگری قرار گیرند.
در انجام این پژوهش فرزانه قنادی نژاد؛ دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز و غلامرضا حیدری؛ دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه رازی، مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه پاییز سالجاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «روش ها و شاخصهای ارزیابی تولیدات علمی در علوم انسانی و اجتماعی: مرور نظام مند» در دوفصل نامه پژوهش نامه علم سنجی دانشگاه شاهد، انتشار یافته است.
منبع: matabnama.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب