در یك مطالعه عنوان شد
پایان نامه كالایی قابل فروش در بازار سیاه!
مطب نما: نتایج یك پژوهش در حوزه مطالعات فرهنگی نشان داد كه گسترش تعداد دانشگاه ها، بخشنامه های نظام ارتقای اساتید، افزایش قابل توجه تعداد دانشجویان، قوانین دفاع و بخشنامه های مجلات علمی پژوهشی؛ موجب شدند پایان نامه ها و تولیدات علمی تبدیل به كالا شوند و در بازار سیاه به فروش برسند.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، مسئله پایان نامه نویسی از شروع دهه ۹۰ بعنوان یک پدیده نابهنجار مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات مختلفی درباب دلیلهای پایان نامه نویسی و انگیزه های دانشجویان برای برون سپاری و سفارش مقالات و پایان نامه ها انجام شده است.
فراتر از انگیزه ها و دلیلهای دانشجویان، سیاست گذاری ها در به وجود آمدن پدیده پایان نامه نویسی، اهمیت بیشتری دارند. به همین خاطر عباس کاظمی و زهرا اصغری؛ پژوهشگران پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی تاثیر سیاست گذاری های چند دهه اخیر را بر این پدیده مورد بررسی قرار دادند.
برای انجام این مطالعه مجموعه رویدادها، سیاست ها، گفتارها و کردارهای فردی و نهادی، نهادهای اجتماعی و موسسات که موجب ظهور پدیده پایان نامه نویسی در کشور شده است مورد بررسی قرار گرفت.
برای این کار از منابعی مانند آمار مرکز پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، مصوبات و بخشنامه های مربوط به جذب دانشجو و استاد، بخشنامه ها ارتقا، مصوبات کمیسیون مجلات علمی کشور، لیست مقالات علمی و پژوهشی دو مجله و نام نویسندگان؛ استفاده شد.
بر اساس بررسی ها و یافته های این پژوهش، عواملی که موجب ظهور پدیده پایان نامه نویسی شده، به شرح زیر است:
افزایش تعداد دانشگاه ها
روند گسترش دانشگاه ها، پیش از انقلاب آغاز شد و در دهه ۶۰ با تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور و سپس با دانشگاه های علمی کاربردی و غیر انتفاعی ادامه پیدا کرد. علاوه بر افزایش تعداد دانشگاه ها، اساس نامه هایی نیز درباب تاسیس پردیس های بین المللی (پردیس های خودگردان) تدوین شد که هدف آن افزایش ظرفیت جذب دانشجویان است.
پژوهشگران این مطالعه درباب تاثیر گسترش دانشگاه ها می گویند: هر چند در تمام بخشنامه ها و اساس نامه های تاسیس دانشگاه ها و موسسات بر کیفیت آموزش عالی، ایجاد ظرفیت برای تحصیل افراد، رشد کارهای پژوهشی و بالابردن سطح علمی کشور تاکید شده، اما گسترش و افزایش ظرفیت دانشگاه ها و موسسات، در کنار عوامل دیگر، زمینه را برای تاسیس موسسات دیگر (موسسات پایان نامه نویسی) فراهم نموده است.
آیین نامه های نظام ارتقای اساتید
توسعه کمی دانشگاه ها و گسترش دانشجویان خصوصاً در مقطع تحصیلات تکمیلی، موجب تغییر نظام ارتقای استادان شده است. پایان نامه در پایه های سالانه و ارتقای اساتید تاثیر دارند. همین طور مقالات مستخرج از پایان نامه نیز به ارتقای آنها کمک زیادی می کند. به بیان دیگر گسترش دانشجویان و در نتیجه گسترش پایان نامه و مقالات راهی برای انباشت رزومه و ارتقای اساتید در نظر گرفته شده است.
رشد و کمیت دانشجویان و اقتصاد تولید کالای علمی
در پی گسترش دانشگاه های غیرانتفاعی، علمی-کاربردی و موسسات، زمینه برای حضور گسترده دانشجویان در دانشگاه های غیردولتی نیز برقرار شد. تعداد زیاد دانشجو یعنی بیشتر شدن تعداد پایان نامه و در دست داشتن تعداد بیشتری از پایان نامه ها توسط هر استاد و در نهایت افزایش صوری تعداد مقالات استادان که از پایان نامه های دانشجویی استخراج شده اند.
آمار دانشجویان تحصیلات تکمیلی در سال ۱۳۹۷-۱۳۹۶ نشان میدهد کل تحصیل کنندگان در سه مقطع ارشد، دکتری تخصصی و دکتری حرفه ای؛ ۸۸۵ هزار و ۳۱۲ نفر است و ۵۳ درصد از آنها در دانشگاه های غیر دولتی تحصیل می کردند.
بنابر بررسی های انجام شده و با محاسبه مجموع میانگین هزینه پایان نامه های کارشناسی ارشد و رساله دکتری و تعداد دانشجو مشخص شد که در سال تحصیلی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ عایدی دانشگاه ها و موسسات غیر دولتی از ورودی یک سال تحصیلی ۲۹ تریلیون و ۷۸۳ میلیارد و ۷۶۳ میلیون است. البته باید توجه داشت که این هزینه بدون در نظر گرفتن هزینه ای است که دانشجو باید برای تمدید ترم واریز نماید.
مناسک دفاع
بعد از اتمام نگارش پایان نامه و در مرحله دفاع، نویسنده پایان نامه وارد چرخه دیگری از سیاست گذاری ها می شود که شرایط را برای ظهور موسسات پایان نامه نویسی فراهم می آورد.
برخی دانشگاه ها دانشجویان کارشناسی ارشد را برای دفاع از پایان نامه و گرفتن نمره کامل ملزم به استخراج مقاله از پایان نامه و چاپ آن در مجلات معتبر می کنند.
همچنین شرط تعیین استاد راهنما برای دوره دکتری پژوهش محور، این است که استاد راهنما باید بجای دو سال سابقه تدریس، مجری دو کار پژوهشی بوده باشد و دانشجویان پژوهش محور باید دو مقاله در نشریات معتبر منتشر کنند. در صورتیکه برای دانشجویان آموزشی-پژوهشی چاپ یک مقاله هم کافی است.
در کنار این بخشنامه ها، بخشنامه های اعزام و بورس دانشجویی و بخشنامه های استخدامی دانشجویان نیز اهمیت دارد. چونکه برای بورس و استخدام نیز برای مقاله، تالیف و ترجمه امتیازاتی در نظر گرفته شده است.
مجله های علمی-پژوهشی به مثابه کارخانه تولید
مجلات علمی پژوهشی حلقه میان پایان نامه ها، طرح های پژوهشی و نظام ارتقای دانشجویی و استادی شده اند. طبق بخشنامه ای که برای تعیین اعتبار نشریات منتشر شده؛ تداوم انتشار نشریات شرایطی دارد که با چاپ مقاله مرتبط می باشد. این نشریات باید بطور مرتب چاپ شوند و در صورت انقطاع زمانی امتیازشان را از دست می دهند و همین مورد ممکنست موجب دقت پایین در چاپ و سهل گیری در داوری مقالات شود.
طبق آیین نامه؛ سردبیر مجله نیز باید در زمینه چاپ مقاله فعال باشد. همین طور برخی مجلات چاپ مقالات دانشجویان را به همراه درج نام یک استاد در مقاله منوط می کنند. همین مورد سبب فساد می شود. چونکه ممکنست نام استادانی در مقاله آورده شود که در تولید آن مقاله نقشی نداشته اند.
بررسی ها نشان داده که روند چاپ مقاله به سمت مقالات مستخرج از پایان نامه رفته و در مجموع میزان مقالات مستقل به نحو معناداری کاهش یافته است.
بررسی های پژوهشگران این مطالعه نشان داد که در چند دهه گذشته سیاست افزایش دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی، تدوین بخشنامه های مختلف و همچون نظام نامه ارتقای استادان، سیاست های مجوز دفاع، گسترش مجلات علمی و چاپ بیشتر مقالات مستخرج از اختتام نامه؛ چرخه ای به وجود آورده که در آن پدیده پایان نامه نویسی موضوعیت یافته است.
به گفته پژوهشگران این مطالعه: «اهمیت یافتن پایان نامه بعنوان کالای با ارزش که منافع توامان اقتصادی، ارتقا و منزلتی به همراه دارد، راه را برای ایجاد بازارهای جانبی در دانشگاه باز کرده است. در نتیجه پایان نامه بعنوان کالای قابل تبادل بین دانشگاه و نهادهای واسطه بازار تبدیل گشته است. موسسات بی شماری از پایان نامه نویسی شکل گرفته است و دانشجویان و دانش آموختگان بی کار دانشگاهی را به خدمت خود در می آورند».
پژوهشگران درباب پدیده پایان نامه نویسی در ایران می گویند: «پایان نامه از دو بعد موقعیت کالا شدن یافته است: ۱. در چارچوب ارزش یابی کمّی برای نهادهای علمی که سیاست گذار آن وزارت علوم بوده است. ۲. تبدیل فعالیت علمی به کالاهای قابل خرید و فروش در بازار سیاه که در نتیجه آن مقاله، پایان نامه و کتاب در فروشگاه قابل عرضه شده و مانند کیف و کفش در سایزهای مختلف به فروش می رسد».
این پژوهشگران باتوجه به یافته های این مطالعه، پیشنهاداتی را ارائه می کنند:
- حذف الزام چاپ یا نمره مقاله برای دفاع دانشجویان کارشناسی ارشد؛
- اختیاری کردن پایان نامه های دانشجویان کارشناسی ارشد در خیلی از رشته ها به جز دانشگاه های سطح یک؛
- دادن اعتبار بیشتر به مقالاتی که در مجلات عمومی چاپ می شوند؛
- کم کردن بار استادان برای گرفتن اختتام نامه؛
- شکست دیوارهای صلب دانشکده ای برای توزیع امتیازات به خارج از گروه و دانشگاه؛
- حذف الزام درج نام استاد در کارهای پایان نامه ای دانشجویان و اختیاری کردن آن؛
- کم کردن امتیاز پایان نامه برای ارتقای استادان؛
- حذف حق التدریس پایان نامه های مازاد برای استادان توسط دانشگاه؛
- حذف دانشجویان شهریه ای برای دانشگاه های سطح یک
- اختصاص بورس برای دانشجویان دوره دکتری دانشگاه های برتر بمنظور تمرکز بیشتر بر درس و پایان نامه های آنان.
نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «نگاهی به پدیده پایان نامه نویسی در ایران: سیاست گذاری ها و زمینه های امکان» در فصل نامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی؛ انتشار یافته است.
منبع: مطب نما
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب