در یك مطالعه بررسی شد
جایگاه تفكر نقادانه در كتاب های دوره ابتدایی
مطب نما: بررسی های یك پژوهش حاكی از این است كه به تفكر نقاد در كتاب های درسی دوره ابتدایی توجه كافی نشده است و میزان توجه به این مساله در پایه های مختلف یكسان نیست.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، تفکر نقادانه یا سنجش گرانه اندیشی؛ مهارتی است که به افراد کمک می نماید که با جمع آوری، بررسی و دسته بندی اطلاعات از اتفاقات روزمره و تفکر خود نتایج منطقی استخراج کنند و با علل عقلانی موضوعات مختلف را مورد بررسی قرار دهند.
به بیان دیگر آموزش مهارت تفکر نقادانه، آموزش شیوه درست فکر کردن است. این مهارت جز مهارت های ضروریست و در فهرست برترین مهارت های شغلی قرار دارد.
محتواهای کتاب های درسی مدارس تأثیر قابل توجهی در شکل دادن به جهان بینی و هویت دانش آموزان دارند. از آن جا که ایجاد تفکر انتقادی را می توان از اهداف اساسی تعلیم و تربیت دانست، مدارس باید شرایطی فراهم نمایند که سبب رشد تفکر انتقادی دانش آموز شود و با افزایش تفکر انتقادی می توان زمینه رشد جامعه انسانی را فراهم نمود.
با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشگران دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، با انجام مطالعه ای جایگاه تفکر نقاد را در کتاب های درسی دوره ابتدایی بررسی کردند.
پیام مارابی، شهربانو قهاری و همکارانشان پژوهشگرانی بودند که در انجام این مطالعه همکاری داشتند.
در این پژوهش، کلیه کتاب های درسی دوره ابتدایی سال تحصیلی 1397-1396 مورد بررسی قرار گرفت. این کتاب ها 41 جلد و شامل کتاب های علوم تجربی، ریاضی، فارسی، آموزش قرآن، هدیه های آسمانی، مطالعات اجتماعی، تفکر و پژوهش، کار و فن آوری بودند.
مولفه های تفکر نقادانه در کتاب های درسی
تفکر انتقادی یکی از ابعاد مهم سلامت روان به حساب می آید و مولفه های آن شامل: «توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب»، «توجه به دورنما»، «قضاوت بی طرفانه» و «شناخت منابع معتبر برای گردآوری اطلاعات» است.
در این مطالعه مشخص شد که از بین مولفه های تفکر نقاد، به «توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب» بیشتر توجه شده است.
تصمیم گیری در زندگی ما بر پایه مفروضات ماست و توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب امکان ارزیابی صحیح این مفروضات را برای ما فراهم نموده تا از صحت وسقم مفروضات آگاهی پیدا نماییم و در واقع این مرحله نخست تفکر انتقادی است.
قضاوت بی طرفانه یکی از اجزای تفکر نقاد است. قضاوت باید در مرحله آخر تفکر انتقادی و برای ارزیابی استدلال ها مورد استفاده قرار گیرد. در کتاب های درسی مقطع ابتدایی به این مولفه توجه چندانی نشده است.
در کدام پایه به تفکر انتقادی بیشتر توجه شده؟
در میان پایه های اول تا ششم بیشترین فراوانی مربوط به مولفه «توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب» در پایه اول و همینطور کم ترین فراوانی مربوط به «قضاوت بی طرفانه» در پایه پنجم و «شناخت منابع معتبر و گردآوری اطلاعات» در پایه چهارم بود.
به طور کل توجه به مولفه های تفکر انتقادی در پایه ششم نسبت به بقیه پایه ها بیشتر بود و کم ترین توجه به این مهارت مربوط به کتاب های پایه سوم بود.
محتواهای آموزشی در چارچوب های متن، تصویر و فعالیت عرضه می شود. بر این اساس؛ بیشترین قالب عرضه مولفه های تفکر نقادانه، مربوط به فعالیت و کم ترین فراوانی در چارچوب تصویر بود.
هر مهارتی دارای سه محور دانش، نگرش و مهارت است. بررسی های این مطالعه نشان داد که بیشترین توجه کتاب های درسی پایه ابتدایی به محور دانش است و به محور مهارت در هیچ یک از کتاب های پایه ابتدایی توجهی نشده بود.
در این بررسی ها مشخص شد که در کتاب های دوره ابتدایی بیشتر به فعالیت و کم تر به تصویر توجه شده است. همینطور مشخص شد که بیشترین توجه به مولفه های تفکر نقاد در محور دانش است در حالیکه محور مهارت فاقد هرگونه فراوانی است.
با توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد که توجه به مولفه های تفکر انتقادی در کتاب های درسی دوره ابتدایی کم است. این یافته پژوهش، با مطالعات دیگری که در این حوزه انجام شده است، در یک راستا بود.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ آموزش سلامت روانی و به صورت مشخص تفکر نقاد توسط نظام آموزش و پرورش از اهمیت زیادی برخوردار می باشد و از آن جایی که تفکر نقاد به راحتی و بدون برنامه ریزی قابل پرورش نیست، ازاین رو پرداختن به امر تفکر نقاد از راه برنامه ریزی درسی بسیار ضروری می باشد. چون که این نوع تفکر یکی از اصلی ترین مهارت های شناختی مورد نیاز در جامعه امروزی است که کمبود آن می تواند انسان ها را از مشارکت موثر در جوامع باز دارد.
آن ها به اهمیت تفکر نقاد اشاره کرده و می گویند: فردی که توانایی تفکر انتقادی را از همان کودکی آموزش نبیند، نمی تواند راهکارهای مختلف برای مسائل را ارزیابی و بهترین شیوه را انتخاب نماید و در نتیجه با شکست های مختلف روبه رو خواهد شد. در واقع با آموزش مهارت تفکر انتقادی می توان از صدمه های روانی، اجتماعی مانند اعتیاد، بزهکاری و... هم پیشگیری کرد. بنابراین این مهارت یک نیاز ضروری تلقی می شود. بنابراین شایسته است که مدارس در پرورش این نوع تفکر با حساسیت بیشتری تلاش کنند.
محققان با عنایت به نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می کنند که مولفین کتب درسی در محتوای کتاب ها بازبینی کرده و به مولفه های تفکر نقاد توجه بیشتری کنند و به جهت ایجاد انگیزه در دانش آموزان علاوه برتوجه صرف به دانش و انتقال اطلاعات بایستی به مهارت و تغییر نگرش دانش آموزان توجه گردد که می توان از راه افزایش فعالیتهای عملی درکتب درسی انتقال این مفاهیم را برای دانش آموزان ملموس و جذاب کرد.
این مطالعه از رساله مقطع ارشد بهداشت روان، تصویب شده در دانشگاه علوم پزشکی ایران استخراج شده و نتایج آن مهر ماه سالجاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «تفکر نقاد بعنوان یکی از ابعاد سلامت روان در کتاب های درسی دوره ابتدایی» در فصل نامه سلامت اجتماعی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انتشار یافته است.
منبع: matabnama.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب