مروری بر وضعیت پژوهش در رشته های علوم پایه،
تاثیر دغدغه های مالی دانشجویان دكتری بر پژوهش
به گزارش مطب نما یك پژوهشگر شاخه فیزیك با اشاره به اینكه پژوهش در رشته های علوم پایه در كوتاه مدت به تولید فناوری نمی انجامد و باید بین تولید علم و تولید فناوری تفاوت قائل شد، اظهار داشت: انجام پژوهش در رشته های علوم پایه نیاز به تمركز صد در صدی دارد در صورتیكه دانشجویان دكتری ما دغدغه مالی دارند و باید مانند آنچه در سایر كشورها مرسوم می باشد، به آنها حقوق پرداخت گردد.
مهدی كارگریان در گفت و گو با ایسنا، به برخی چالش های موجود برای انجام پژوهش در رشته های علوم پایه اشاره نمود و توضیح داد: به این مساله می توان از چند منظر نگاه كرد؛ مهم ترین مسأله ای كه در كشور ما وجود دارد كه حالا یا از چند دهه پیش وجود داشته یا مسأله دو سه دهه اخیر است این است كه، بین تولید علم و تولید فناوری تفاوتی قائل نشده است.
وی با اشاره به اینكه در برنامه ریزی ها و مدیریت امور پژوهشی همچون تخصیص بودجه و... باید بین تولید علم و تولید فناوری تمایز قائل شد، اظهار داشت: فعالیت های علمی در طول زمان به تولید فناوری می انجامد اما در حوزه علوم پایه و رشته هایی همچون ریاضی، فیزیك، زیست شناسی، زمین شناسی و... عموماً تحقیقات بنیادی انجام می شود كه در مرز علم حركت می كنند.
عضو هیئت علمی دانشكده فیزیك دانشگاه صنعتی شریف تاكید كرد: به سختی می توان تصور كرد كه نتایج تحقیقات در رشته های علوم پایه در كوتاه مدت به فناوری بیانجامد؛ اما تحقیقات در این عرصه در طولانی مدت زیربنای تولید فناوری خواهد بود. در عین حال اثر كوتاه مدت انجام پژوهش های علوم پایه، تقویت بنیه علمی كشور، افزایش تعداد مقالات و بالا رفتن جایگاه كشور در این حوزه می باشد.
كارگریان اشاره كرد: كسانی كه مدیریت كلان را بر عهده دارند با عنایت به واضح نبودن چشم انداز انجام پژوهش در علوم پایه و بازدهی بلندمدت آن، در تخصیص بودجه و اعتبارات به پژوهش های این حوزه كمتر توجه دارند. این چالشی است كه سال ها با آن دست و پنجه نرم كرده ایم، هنوز وجود دارد و در حال مشكل ساز شدن است.
وی در همین زمینه اظهار داشت: چنان چه بخواهیم طی ۱۰ یا ۲۰ سال آینده به توسعه پایدار برسیم، حتما باید توجه به پژوهش های علوم پایه را در اولویت قرار دهیم.
پژوهشگر برجسته شاخه فیزیك فرهنگستان علوم در سال 98 با اشاره به اینكه سرمایه گذاری در حوزه فناوری و مهندسی، با عنایت به اینكه حوزه های فوق عمدتاً با مسائل روز جامعه سروكار دارد، زودبازده و البته باارزش است، اظهار نمود: بدین سبب باید نگاه به علوم پایه عوض شود، بر روی این علوم سرمایه گذاری شده و بودجه های كلان به آنها اختصاص پیدا كند.
كارگریان افزود: همین طور به این مساله توجه گردد كه انجام پژوهش در این عرصه به سبب حركت در مرزهای علم، در كوتاه مدت به نتیجه نمی رسد؛ البته كه پژوهش در بعضی حوزه های بین رشته ای همچون نانوفناوری و... امروزه به فناوری منجر شده چونكه بر روی آنها به خوبی سرمایه گذاری شده است.
لزوم حمایت مالی دانشگاه ها از دانشجویان دكتری
وی با تاكید بر آن كه موتور محركه بخش پژوهش در علوم پایه دانشجویان دكتری و فوق لیسانس هستند، اشاره كرد: ما نتوانسته ایم از دانشجویان دكتری حمایت های مالی نماییم. دانشجوی دكتری باید بطور مثال حداقل حقوق ماهیانه ای معادل حقوق وزارت كار دریافت كند؛ به عبارتی دانشجویان دكتری بایستی افراد شاغل محسوب شوند. این مساله در همه جای دنیا مرسوم می باشد و لازمه انجام كار متمركز بشمار می رود.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اینكه این مشكل در علوم مهندسی كمتر وجود دارد، اظهار داشت: دانشجویان تحصیلات تكمیلی در این رشته ها از آنجائیكه با فناوری و شركت ها سر و كار دارند، می توانند گرنت هایی را از بخش صنعت دریافت نمایند كه قسمتی از آن می تواند حقوق آنها تلقی شود.
كارگریان افزود: متأسفانه در علوم پایه چنین چیزی وجود ندارد و دانشگاه ها باید مستقلاً نسبت به حمایت مالی از دانشجویان دكتری اقدام نمایند. این مساله برای دانشجویان این مقطع مشكل ساز شده است و مهم ترین مشكل این است كه دانشجویانی كه با هزاران مشقت به این درجه علمی رسیده اند، تمركز كافی برای انجام كار و فعالیت علمی ندارند.
وی اضافه كرد: بعضی از این افراد تشكیل خانواده داده اند و با مشكلات مالی عدیده ای روبه رو هستند. این در شرایطی است كه انجام كار علمی در حوزه فیزیك تمركز صد در صدی می طلبد و فرد باید تمام فكر خودش را به كار سپرده باشد؛ پس نداشتن دغدغه مالی مهم می باشد.
فقر آزمایشگاه های پژوهشی و آموزشی در حوزه علوم پایه
ضرورت افزایش مدت قرارداد با دانشجویان پست داك
این پژوهشگر علوم پایه اشاره كرد: مشكل دیگر در این عرصه به آزمایشگاه های پژوهشی ما برمی گردد كه بایستی بتوان در آنها تحقیقات جدی و بنیادی انجام داد. در دانشكده های فیزیك، شیمی و... آزمایشگاه هایی هستند كه در آنها در خط علم كار می شود كه این آزمایشگاه ها هم فقیر شده اند. دلیل عمده آن می تواند اعمال تحریم های ظالمانه ضد كشور ما و كمبود اعتبارات پژوهشی باشد.
كارگریان با اشاره به اینكه در سال های اخیر گشایش های مالی بوسیله صندوق پشتیبانی از پژوهشگران، بنیاد ملی نخبگان و فدراسیون سرآمدان به وجود آمده اما كافی نیست، اظهار نمود: چنان چه چتر حمایتی این ۳ نهاد گسترش پیدا كرده و حمایت های آنها توسعه پیدا كند، وضعیت بهتری خواهیم داشت.
وی افزود: این طرح كه بتوان از توان علمی دانشجویان پست داك بهره برد انصافاً طرح خوب و ارزشمندی بوده است اما نیاز به تقویت دارد؛ به این معنا كه تعداد گرنت ها و حقوق محققین بیشتر شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف اشاره كرد: همین طور مدت قراردادهایی كه با دانشجویان پست داك بسته می شود باید افزایش پیدا كند. معمولاً در شاخه فیزیك انجام تحقیقات یك سال طول كشیده و سال دوم به نتیجه می رسد. این در شرایطی است كه قرارداد اعطای گرنت و همكاری با محققین پست دكتری یك ساله است.
كارگریان در بخش دیگری از صحبت های خود به بخش آموزش در علوم پایه، خصوصاً در شاخه فیزیك اشاره نمود و با اشاره به اینكه این وضعیت احتمالاً در شاخه شیمی و زیست شناسی هم تا حدی یكسان است، تشریح كرد: آزمایشگاه های آموزشی ما بسیار فقیر شده اند و بودجه كافی به آنها تخصیص داده نشده است. این سبب شده دانشجویان مقاطع كارشناسی و كارشناسی ارشد مفاهیمی كه باید در علوم پایه فرا گیرند و بعداً تبدیل به خلاقیت و فناوری تبدیل كنند، را به خوبی نیاموزند.
تثبیت جایگاه علمی ما در دنیا در گروی سفرهای خارجی محققان
انتقاد از بروكراسی اداری در تخصیص بودجه
وی همین طور بر پشتیبانی از دانشجویان دكتری برای رفتن به سفرهای علمی تاكید و اظهار نمود: تولیدات علمی محقق در حوزه فیزیك یا شیمی كالا نیست كه در بازار به فروش برسد؛ بلكه تولیدات علمی در چارچوب یك مقاله منتشر می شود و پژوهشگران، اساتید، و دانشجویان پسا دكتری باید بتوانند تولیدات علمی خودرا در مجامع علمی بین المللی عرضه كنند كه این نیاز به صرف هزینه دارد. بوسیله سفرهای خارجی بین المللی جایگاه علمی ما در دنیا تثبیت می شود.
این محقق برجسته شاخه فیزیك مسأله دیگر را برگزاری كارگاه ها و كنفرانس های آموزشی در داخل كشور دانست و توضیح داد: این موجب می شود در كوتاه مدت بتوانیم طیف وسیعی از دانشجویانمان را با موضوعات روز دنیا آشنا نماییم. بطور قطع باید در این كنفرانس ها افرادی را از خارج كشور دعوت نماییم و با آنها تعامل علمی داشته باشیم؛ كه این نیز مستلزم صرف هزینه است.
كارگریان افزود: اعضای هیئت علمی به سبب مشغله هایی كه دارند نمی توانند خودشان را درگیر بروكراسی اداری برای دریافت بودجه یك كنفرانس كنند. این در شرایطی است كه بودجه برگزاری یك كنفرانس معتبر بین المللی به سبب جایگاه و اعتباری كه برای كشور می آورد، باید در اسرع وقت و بدون بروكراسی اداری تأمین شود.
گرایش به رشته های علوم پایه بر خواهد گشت
نگاه شغل محور به این رشته ها حذف شود
وی با اشاره به اینكه گرایش به رشته های فنی مهندسی نیز در كنار رشته های علوم پایه كم شده است، توضیح داد: سال قبل در حوزه علوم تجربی حدود ۶۰۰ هزار نفر و در علوم ریاضی ۱۵۰ هزار نفر داوطلب شركت كردند كه آمار بسیار تكان دهنده ای است. دلیل این مساله این است كه علوم پایه حتی در حوزه فنی و مهندسی آینده شغلی چندان مناسبی در كشور ندارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف افزود: زمانی كه پروژه های صنعتی بهر دلیلی تعطیل شود و شركت ها نتوانند كار كنند، به تدریج و در طولانی مدت گرایش به رشته های فنی و مهندسی كمتر می شود. این در شرایطی است كه در حوزه علوم پایه، مشكل قدری عمیق تر است و باید دید وسیع تری نسبت به این علوم داشت. به صورتی نباید این رشته ها را شغل محور دید بلكه باید آنها را به منزله علم در نظر گرفت.
كارگریان اشاره كرد: چنان چه حمایت هایی كه به آنها اشاره شد محقق شود، طی یك برنامه معقول چند ساله گرایش به رشته های علوم پایه باز خواهد گشت.
وی در پاسخ به اینكه آیا اولویت های تحقیقاتی و نام گذاری در حوزه علوم پایه كشور با خارج از كشور یكسان است یا خیر، اظهار داشت: اولویت ها و جهت حركت ما با دنیا یكسان است و ما هم در مسیری حركت می نماییم كه دنیا حركت می كند. این در شرایطی است كه حجم تولیدات علمی ما كمتر است؛ بعنوان مثال در حوزه فیزیك چگال در دانشگاه صنعتی شریف بر روی موضوعات تحقیقات جهانی كار می شود اما از نظر حجم و تعداد افرادی كه در كشور بر روی این حوزه ها كار می كنند، كوچك تر و كمتر هستیم و تحقیقات در این عرصه ها طی چهار تا پنج سال اخیر شروع شده است.
ضرورت فرهنگ سازی برای تحصیل در علوم پایه، از دبیرستان
این محقق شاخه فیزیك در بخشی دیگر از صحبت های خود اظهار نمود: گرایش به رشته های علوم پایه را نمی توان در دانشگاه محقق كرد، بلكه این امر باید در دبیرستان ها محقق شود.
كارگریان اظهار داشت: دانشگاه ها باید افرادی را بعنوان ارتباط گر با مدارس داشته باشند یا برنامه های مدونی وجود داشته باشد تا دانش آموزان بتوانند از بخش های مختلف دانشگاه از قبیل آزمایشگاه های علوم پایه و... بازدید نمایند. این چیزی است كه در كشورهای پیشرفته وجود دارد و البته نیازمند هزینه كرد است.
وی با اشاره به ضرورت برگزاری برنامه های فرهنگی در این عرصه، تصریح كرد: صدا و سیما می تواند برای رشته های علوم پایه تبلیغ و فرهنگ سازی كند. می توان از پیشكسوتان و اساتید علوم پایه در دانشگاه ها یا صدا و سیما دعوت كرد تا راجع به زیبایی های این رشته ها برای دانش آموزان صحبت كنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: انجمن های فعال در حوزه علوم پایه كشور، همچون انجمن علمی فیزیك، نیاز به حمایت بیشتری دارند. بنده به شخصه دفتر انجمن را دیده ام و شاهد بودم كه دفتر كار بسیار كوچكی به این انجمن اختصاص یافته است.
كارگریان درانتها افزود: انجمن علمی فیزیك سبب شده نبض فیزیك در كشور بزند، در صورتیكه بودجه ای كه دولت به آن اختصاص داده مبلغ بسیار ناچیزی است. این انجمن بیشتر هزینه هایش را از حق عضویت سالانه اعضا تأمین می كند، در صورتیكه باید مكان بزرگ تری به آن اختصاص داده شده و اعضای بیشتری به این انجمن جذب شود.
منبع: مطب نما
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب